‘घिबली’ स्टाईलच्या इमेजेस तयार करण्याचा ट्रेंडने घातला धुमाकूळ ; पण ‘हे’ गंभीर धोके तुम्हाला माहिती आहे का?

आर्टिफिशियल इंटेलिजन्स (AI) टूल्स वापरून ‘घिबली’ फोटो तयार करण्याचा ट्रेंड सुरु असून सर्वच वयोगटातील अनेकांना ‘घिबली’ फोटो तयार करण्याचा मोह आवरता येत नसल्याचे चित्र आहे.

दरम्यान घिबली किंवा इतर कोणतीही एआय इमेज तयार करण्यासाठी आपल्याला आपला फोटो त्या एआय प्रणालीसोबत शेअर करावा लागतो.त्यानंतर घिबली इमेज तयार होऊन मिळते मात्र या प्रक्रियेत तुमची चेहऱ्याची ओळख Facial Identity चोरीला जाण्याची शक्यता असून हा गंभीर धोका भविष्यात निर्माण होऊ शकतो या बाबतीत सविस्तर जाणून घेऊया.

सध्या चॅटजीपीटी ४.० (ChatGPT 4.0) आणि इतर आर्टिफिशियल इंटेलिजन्स (AI) टूल्स वापरून ‘घिबली’ (‘Ghibli’) स्टाईलच्या इमेजेस तयार करण्याचा ट्रेंड सोशल मीडियावर धुमाकूळ घालत आहे. फोटो वापरून या आकर्षक इमेजेस तयार करत आहेत आणि फेसबुक (Facebook), इंस्टाग्राम (Instagram), एक्स (X) वर शेअर करत आहेत. पण यामुळे तुमची ओळख नकळत धोक्यात येउ शकते.

घिबली किंवा इतर कोणतीही एआय इमेज तयार करण्यासाठी आपल्याला आपला फोटो त्या एआय आई प्रणालीसोबत शेअर करावा लागतो. जरी प्रत्येक वेळी फोटो शेअर केल्याने तुमची ओळख चोरली जाईल असे नाही, तरीही आपण नकळतपणे आपली अत्यंत वैयक्तिक बायोमेट्रिक माहिती – म्हणजेच आपल्या चेहऱ्याची ओळख (Facial Identity) – एआय कंपन्यांना देत असतो. ही गोष्ट पासवर्ड किंवा क्रेडिट कार्ड नंबर चोरीला जाण्यापेक्षाही जास्त धोकादायक मानली जाते, कारण पासवर्ड बदलता येतो, पण चेहरा बदलता येत नाही. एकदा का तुमच्या चेहऱ्याचा डेटा चोरीला गेला किंवा त्याचा गैरवापर झाला, तर त्याचे परिणाम गंभीर आणि दीर्घकाळ टिकणारे असू शकतात.

महत्त्वाची बाब म्हणजे एआय आणि फेस रेकग्निशन तंत्रज्ञानाच्या वापरामुळे त्याचे बायोमेट्रिक डेटा चोरीस आणि गैरवापरास कारण होऊ शकते. सोशल मीडिया प्लॅटफॉर्म्सवर फोटो शेअर करणे आणि त्याचा वापर एआय प्रणालींमध्ये होणे हे अनेक दृष्टीने धोके निर्माण करू शकते.

पहिलं, जरी तुम्ही फोटो शेअर करत असताना तुमचं चेहरा फक्त एका एआय प्रणालीद्वारे प्रोसेस होत असेल, तरीही तुमचं चेहरा, त्यातील वैशिष्ट्यं, चेहऱ्याच्या रूपरेषा आणि इतर माहिती एकत्र केली जाते, ज्याचा वापर इतर व्यक्तींनी किंवा तिसऱ्या पक्षांनी तुमच्या इतर बायोमेट्रिक माहितीचा अंदाज लावण्यासाठी होऊ शकतो. यामुळे तुमचं बायोमेट्रिक डेटा, जो बदलता येत नाही, तो चोरीला जाण्याचा किंवा चुकीच्या वापराचा धोका असतो.

दुसरं, एकदा तुमचं बायोमेट्रिक माहिती चोरीला गेलं किंवा गैरवापर झालं, तर ते एक दीर्घकालीन समस्या होऊ शकते, कारण चेहरा बदलणं सोपं नाही. त्याचा वापर ओळख चोरी, सायबर क्राइम, फसवणूक किंवा हल्ल्यांसाठी होऊ शकतो.

त्यासाठी, अधिक जागरूकता आणि सावधगिरी बाळगणे आवश्यक आहे. जर तुम्ही एआयसोबत फोटो शेअर करत असाल, तर हे लक्षात ठेवा की तुमचा डेटा कसा वापरला जात आहे आणि तुम्ही तशा प्रकारच्या एआय वापरावर विचार करावा. सरकार आणि कंपन्यांकडून बायोमेट्रिक डेटाच्या वापरावर अधिक पारदर्शकता आणि सुरक्षा उपायांची आवश्यकता आहे.

क्लियरव्ह्यू एआय (Clearview AI) या कंपनीवर सोशल मीडिया आणि इतर सार्वजनिक स्त्रोतांमधून कोट्यवधी लोकांचे फोटो परवानगीशिवाय गोळा करून त्याचा डेटाबेस तयार केल्याचा आणि तो पोलीस व खासगी कंपन्यांना विकल्याचा आरोप होता. तसेच, मे २०२४ मध्ये ऑस्ट्रेलियन कंपनी आउटाबॉक्सचा (Australian company Outabox) डेटा लीक झाला, ज्यात १० लाखांहून अधिक लोकांचे फेस स्कॅन, ड्रायव्हिंग लायसन्स आणि पत्ते चोरीला गेले. हा डेटा नंतर ऑनलाइन पोस्ट करण्यात आला, ज्यामुळे पीडितांना चुकीची ओळख, छळ आणि ओळख चोरीसारख्या समस्यांना सामोरे जावे लागले. चोरीला गेलेला हा बायोमेट्रिक डेटा काळ्या बाजारात विकला जातो आणि त्याचा वापर सिंथेटिक आयडेंटिटी फ्रॉड किंवा डीपफेक (Deepfakes) तयार करण्यासारख्या गुन्ह्यांसाठी केला जाऊ शकतो.

चेहऱ्याची ओळख पटवणाऱ्या तंत्रज्ञानाची (Facial Recognition Technology – FRT) बाजारपेठ वेगाने वाढत आहे. स्टॅटिस्टाच्या (Statista) अहवालानुसार, २०२५ मध्ये ही बाजारपेठ ५.७३ अब्ज डॉलर्सची असेल आणि २०२१ पर्यंत ती १४.५५ अब्ज डॉलर्सपर्यंत पोहोचण्याचा अंदाज आहे (१६.७९% CAGR). मेटा (Meta) आणि गूगल (Google) सारख्या मोठ्या कंपन्यांवरही युजर्सच्या फोटोंचा वापर त्यांच्या एआय मॉडेल्सना प्रशिक्षित करण्यासाठी केल्याचे आरोप झाले आहेत.

हे धोके टाळण्यासाठी सावधगिरी बाळगणे हा एकमेव मार्ग आहे. कोणत्याही एआय टूलचा वापर करण्यापूर्वी विचार करा की तुमचा फोटो किंवा डेटा कसा वापरला जाईल. सोशल मीडियावर कमी रिझोल्यूशनचे फोटो अपलोड करा. शक्य असल्यास फेस अनलॉकऐवजी पिन किंवा पासवर्ड वापरा. सर्वात महत्त्वाचे म्हणजे, आपला बायोमेट्रिक डेटा कसा वापरला जात आहे, याबद्दल सरकार आणि कंपन्यांकडून पारदर्शकतेची मागणी केली पाहिजे. तसेच, फेशियल रेकग्निशन तंत्रज्ञानाच्या बेकायदेशीर वापरावर सरकारने कडक बंदी घालण्याची गरज आहे. तुमची एक छोटीशी चूक भविष्यात मोठे संकट उभे करू शकते, त्यामुळे एआय वापरताना सावध रहा.

एआयसोबत फोटो शेअर करणे काही वेळा तुमची गोपनीयता धोक्यात घालू शकते, विशेषत: जर त्या फोटोचे वापर, संरक्षण, किंवा सुरक्षिततेचे धोरण स्पष्ट नसले. अनेक एआय सिस्टीम्स आणि अ‍ॅप्स वापरकर्त्यांचा डेटा संकलित करतात, आणि त्यांचा वापर वेगवेगळ्या उद्दिष्टांसाठी होऊ शकतो. म्हणून, तुम्ही एआयसोबत फोटो शेअर करताना, त्या अ‍ॅपचा गोपनीयता धोरण वाचा आणि सुरक्षिततेच्या बाबतीत सावध रहा.तुम्ही फोटो शेअर करत असताना, ती माहिती कुठे जाते, ती कशी वापरली जाईल आणि ती सुरक्षित राहील का, याबद्दल समजून घेतल्यावरच फोटो शेअर करणे योग्य ठरते.